Ter gelegenheid van de 80e verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog zal de militaire parade op 21 juli een uitzonderlijk eerbetoon brengen aan deze cruciale periode. “Er zullen voertuigen uit die tijd en veteranen aanwezig zijn”, kondigde luitenant-generaal Frédéric Goetynck, vice-chef van Defensie, maandag aan.

Tijdens de Nationale Feestdag staan dit jaar twee thema’s centraal: 50 jaar vrouwen bij Defensie (Beldefnews | 50 jaar vrouwen bij Defensie: van pioniers tot leiders) en de 80e verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Een gelegenheid om terug te blikken op het verleden.

De jaren ‘40

In het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, in het Jubelpark, ontmoeten we historicus Kevin Gony, verantwoordelijke voor de tentoonstelling 40-45. Deze tentoonstelling, die een volledige verdieping van het museum beslaat, is het resultaat van tien jaar werk, waarbij wetenschappelijk onderzoek, scenografie en historische vertellingen worden gecombineerd. “De tentoonstelling behandelt het interbellum, het begin van het conflict, de bezetting, het dagelijks leven van de Belgen, de Duitse repressie, de Holocaust en zelfs de oorlog in de Stille Oceaan”, legt hij uit.

“Aan het begin van de oorlog bleven de meeste Belgen werken en overleven zonder op te vallen. Een minderheid sloot zich aan bij het verzet of collaboreerde. Het verzet bestond voornamelijk uit inlichtingenwerk, hulp aan geallieerde piloten en het uitgeven van clandestiene pers”, aldus de historicus.

Het keerpunt van 1942 en de bevrijding

Van Zagreb tot Parijs staat Europa onder nazi-bezetting. Maar de pan-Germaanse droom begint in 1942 te wankelen wanneer de Anglo-Amerikanen in Afrika landen en de Sovjets standhouden in Stalingrad. De landing in Normandië in 1944 zorgt ervoor dat de Duitse troepen in de tang worden genomen, terwijl de Sovjets in het oosten oprukken.

De pers van die tijd getuigt van de bevrijding: “September 1944 betekende voor de Belgen het einde van de nazi-onderdrukking. Slavernij, ellende en honger waren voorbij. Gedaan met de Gestapo, verklikkingen, arrestaties bij dageraad, executies, deportaties en angst.” De kranten beschrijven ook de gruwelen van de kampen: “Stapels uitgemergelde lijken, galgen, martelkamers, bebloede palen, crematoria, gaskamers en duizenden uitgehongerde gevangenen, getuigen van wat de wereld niet wilde geloven.”

Brussel wordt op 3 september 1944 bevrijd. “Diezelfde dag trekt de 1st Belgian Infantry Brigade (Brigade Piron) het Belgische grondgebied binnen en defileert de volgende dag in de hoofdstad”, vertelt Kevin.

Wederopbouw van het Belgische leger

België bereidt zich dan voor op de militaire heropbouw. “Vijf infanteriebrigades worden gevormd in Noord-Ierland, bestaande uit vrijwilligers en dienstplichtigen. Zij leggen de basis voor het nieuwe Belgische leger”, legt Kevin Gony uit.

Deze eenheden spelen niet alleen een symbolische rol. “Het 17e Fuseliersbataljon zorgt op 6 mei 1945 voor de bevrijding van Pilsen (Tsjechoslowakije)”, herinnert hij zich. (Beldefnews | Herdenking 80 jaar bevrijding van Pilsen)

8 mei wordt uitgeroepen tot Dag van de Overwinning in Europa. De Sovjets zijn in Berlijn, de Britten in Hamburg, de Amerikanen in München en de Fransen in Stuttgart. De Belgen bezetten een Brits zone in Duitsland, van Dortmund tot Soest. Een verdeling die de kiemen van de Koude Oorlog legt.

We leven niet langer in vrede

“Vandaag woedt er weer oorlog aan de poorten van Europa, en we hadden gehoopt dat dit nooit meer zou gebeuren. Dit is een gelegenheid om te herdenken dat mensen hun leven gaven voor fundamentele waarden zoals democratie en vrijheid”, herinnert luitenant-generaal Frédéric Goetynck ons.

De vraag rijst: leven we niet in een tijd die vergelijkbaar is met die van het interbellum?

Historicus Kevin Gony nuanceert: “Iedereen ziet dat het fascisme weer opkomt, maar we kunnen niet vergelijken: de kenmerken zijn anders. Wat we vandaag wel zien, en waarmee we een parallel kunnen trekken, is de opkomst van autoritaire regimes, de opkomst van een ‘redder in nood’, wantrouwen tegenover elites en de massale verspreiding van complottheorieën.”

En de oplossing? “Echte politieke opvoeding en een constante inspanning om feiten te controleren. Niet alleen in de politiek, maar in alle aspecten van het dagelijks leven.”

Het War Heritage Institute, bewaarder van het geheugen

Het War Heritage Institute (WHI) groepeert vijf emblematische sites die aanzetten tot herinneren, tot het doorbreken van het stilzwijgen van onwetendheid en het voorkomen van herhaling van fouten uit het verleden.

Het Koninklijk Legermuseum vertelt de militaire geschiedenis van België, van middeleeuwse harnassen tot de F-16’s, met meer dan 130 tentoongestelde vliegtuigen. De Bastogne Barracks dompelen bezoekers onder in de Slag om de Ardennen, terwijl de bunker van Kemmel de geheimen van de Koude Oorlog herbergt.

Het sinistere Fort van Breendonk toont de wreedheid van het naziregime aan: ijskoude slaapzalen, martelkamers en executieplaatsen. En tot slot de Dodengang, het laatste overgebleven Belgische loopgravennetwerk, dat herinnert aan de gevechten van de Eerste Wereldoorlog.

Wist u dat: het War Heritage Institute een parastatale instelling van Defensie is, net als het Nationaal Geografisch Instituut? Onder het personeel bevinden zich ook militairen.

Geïnteresseerd in de Sherman Jumbo ‘First in Bastogne’ die maandag zal paraderen? Blijf onze sociale media volgen! Instagram & Defensie – La Défense – Belgian Defence | Facebook