Op 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen en ontwrichtte daarmee het mondiale geopolitieke evenwicht. Drie jaar later duurt het conflict voort en worden de veiligheidsvraagstukken in Europa opnieuw gedefinieerd. België, dat zich samen met zijn NAVO-bondgenoten ten volle inzet, heeft Oekraïne en zijn bevolking niet in de steek gelaten.

«Poetin begrijpt alleen de taal van militair geweld,» verklaarde Generaal vlieger Frederik Vansina, Chef Defensie (CHOD), vorige week. «Hij luistert naar de Verenigde Staten, maar negeert Europa. Voor ons is dit een bruuske wake-upcall.»

Sinds het begin van de oorlog heeft België meer dan 1,2 miljard euro aan militaire steun toegezegd aan Oekraïne, waaronder wapens, logistieke uitrusting en de opleiding van meer dan 3.100 Oekraïense militairen, onder wie piloten en technici. Als lid van de F-16-coalitie is België van plan deze toestellen te leveren zodra de eigen overstap naar de F-35 dat toelaat.

Voortzetting van de Belgische steun

«Zodra onze groei in capaciteit met de F-35 is voltooid, kunnen we geleidelijk F-16’s afstaan aan Oekraïne,» zegt de Chef Defensie. «Tot 2025 zullen deze toestellen instaan voor de verdediging van België, waarna ze vanaf 2027 geleidelijk vervangen worden door F-35’s.» Een eerste overdracht van F-16’s zou echter al tegen het einde van het jaar kunnen plaatsvinden.

In een andere vorm van deze veelzijdige Belgische steun aan Oekraïne ontvangt het Militair Hospitaal Koningin Astrid (MHKA) regelmatig gewonde Oekraïense soldaten, vooral slachtoffers van ernstige brandwonden. Voor een uitgebreider overzicht van de hulp aan Oekraïne sinds het begin van het conflict, klik op: Overzicht van de steun van Defensie aan Oekraïne.

Versterking van de Europese defensie

Volgens Generaal Vansina hebben dit conflict en de recente evolutie van de geopolitieke context de noodzaak blootgelegd om een capaciteitsachterstand weg te werken: «Europa moet zijn eigen veiligheid waarborgen. De Amerikaanse boodschap is al vijftien jaar dezelfde: het is tijd om onze defensie te versterken in het kader van de NAVO en de Europese pijler daarvan.»

Met het oog op een steeds agressiever Rusland waarschuwt de CHOD: «We zien het elke dag: cyberaanvallen, desinformatie, spanningen in de Oostzee… Moskou is deze oorlog niet aan het verliezen; het drijft haar hybride acties op.»

Belgische militairen in Oekraïne?

Vanaf het begin van de invasie heeft de NAVO haar strategie tegenover de Russische agressie herzien en haar aanwezigheid in Oost-Europa uitgebreid. België stationeert enkele honderden militairen in Roemenië en Litouwen, terwijl de F-16’s het Baltische luchtruim bewaken en mijnenbestrijders zorgen voor veiligheid in de Zwarte Zee. Meer details: Overzicht van de Belgische militaire ontplooiing in het kader van de NAVO-versterking van de oostflank.

Minister van Defensie Theo Francken (N-VA) spreekt nu over een mogelijke Belgische deelname, indien nodig, aan een vredesmacht in Oekraïne. «We hebben de capaciteiten om daaraan bij te dragen,» bevestigt Generaal Vansina.

Volgens Kurt Engelen, directeur van het Studiecentrum voor Veiligheid en Defensie, is het conflict sinds midden 2024 vastgelopen. «Beide partijen zitten verscholen achter versterkte linies, met beperkte vooruitgang die de situatie niet fundamenteel verandert,» stelt hij. In zijn publicatie roept hij westerse beleidsmakers op tot waakzaamheid en om rekening te houden met de meest gevreesde scenario’s.

Een diplomatieke oplossing?

De komst van Donald Trump aan de macht in de Verenigde Staten verandert de verhoudingen in de Europese veiligheidsarchitectuur en blaast ook het onderhandelingsproces nieuw leven in dat tot doel heeft een einde te maken aan het conflict. Vandaag blijft de toekomst van Oekraïne onzeker. Tussen een diplomatieke oplossing en een voortzetting van de vijandelijkheden kan het mondiale geopolitieke evenwicht ingrijpend veranderen door de beslissingen die nog zullen worden genomen.

Europa bevindt zich dus op een strategisch keerpunt. Voor Defensie betekent dit belangrijke toekomstige investeringen, met name de uitvoering van de prioriteiten die door de NAVO aan de Belgische Defensie zijn voorgelegd.