Op 26 juli nam de Marine afscheid van een legendarisch zeilschip: de Zenobe Gramme. Een terugblik op dit iconisch schip ter gelegenheid van de ceremonie van het strijken van de wimpel. De ene keer een wetenschappelijk schip, de andere keer een opleidingsschip, het heeft haar stempel gedrukt op generaties leerling-zeelieden, van matroos tot admiraal.

De Zenobe Gramme werd meer dan 60 jaar geleden te water gelaten en heeft zo’n 410.000 zeemijl gevaren, of 19 keer de wereld rond. Meer dan 4.300 mensen vaarden mee, onder leiding van 24 commandanten. Alain Vittone, commandant van het schip van 1989 tot 1995, herinnert zich: “Ik was drie jaar lang instructeur op dit schip en had het geluk om tijdens die drie jaar onder andere admiraal Michel Hofman, onze voormalige Chef Defensie, op te leiden.”

Een moeilijk afscheid

Commandant Gerd Huygh, sinds januari 2023 aan het roer van de Zenobe Gramme, heeft geen opleiding aan boord van dit schip gevolgd, maar is een echte zeebonk. Hij ging op 16-jarige leeftijd bij de Marine als mecanicien en klom op binnen de gelederen. Als laatste commandant van het jacht verklaarde hij: “Het is een moeilijk afscheid. Net als een begrafenis eigenlijk. Er is een echte cohesie onder de bemanning, zoals een familie, en een onwankelbare wil om elke uitdaging te overwinnen.”

Onder het bevel van Huygh leerden bijna 130 studenten de zeilen hijsen. Het opleidingsschip leidde toekomstige officieren en onderofficieren op en elke zomer verwelkomde het ongeveer dertig jongeren voor zeilkampen, waar ze kennis maakten met navigatie en het leven aan boord.

Een wereldwijde ambassadeur

De Zenobe Gramme voer van Nieuwpoort naar Oostende en verkende IJsland, Noorwegen, de Baltische Zee en de Middellandse Zee. De zeilboot nam deel aan verschillende wedstrijden, waaronder de Columbus Regatta om de 500ste verjaardag van de ontdekking van Amerika te vieren, waaraan 275 jachten van over de hele wereld deelnamen.

Alain herinnert zich: “Voor de kust van Portugal werden we geconfronteerd met een lagedrukgebied dat, in plaats van zoals gewoonlijk naar het noordoosten te trekken, op ons afkwam. We hadden piekwinden van 76 knopen”, een nachtmerrie die hij en zijn onderbevelhebber Louis zich nog goed herinneren.

Een speler in de geschiedenis

De Zenobe Gramme, ontworpen door scheepsingenieur Frank Van Dyck voor 25 miljoen frank, werd gesponsord door de Koninklijke Yachting Club van Brussel. Haar oorspronkelijke functie was oceanografisch onderzoek, vandaar haar motto: “Quarendo invenies” (Wie zoekt, vindt).

De naam, een eerbetoon aan de Luikse uitvinder van de dynamo, concurreerde aanvankelijk met Electron en Daisy Bell (Decibel), lezen we in een (Franstalig) artikel in de Neptunus van juli 2001: A958 Zénobe Gramme Histoire | PDF (scribd.com).

De Zenobe Gramme verwelkomde ook de eerste vrouwen aan boord. Alain Vittone vertelt: “Tijdens de grote Tall Ships races wisselden we kadetten uit met andere schepen en vroeg ik of er vrouwen aan boord mochten komen. Dat was een enorm pluspunt. Nadien nam ik vrouwen bij de Marine aan omdat ik vrijwilligers nodig had om te zeilen, en iedereen was welkom.” In tegenstelling tot de legende brengt een vrouw geen ongeluk op een zeilboot, maar het woord ‘konijn’, dat touwknaagdier, wel.

Veel succes nog voor dit legendarische schip, dat zoveel zeilers en avonturiers heeft opgeleid en geïnspireerd.