Een jaar geleden, op 19 oktober 2022 luidden de minister en de Chef Defensie, in gezelschap van de commandant van de Algemene Dienst Inlichtingen en Veiligheid (ADIV), in de Proximuszaal in Evere de geboorte van Cyber Command in. Het was de eerste stap op weg naar de oprichting van de vijfde component van Defensie. Waar staan we vandaag? Dat vragen we aan generaal-majoor Michel van Strythem, de eerste Commandant van de Cyber Command.

Waarom is Cyber Command opgericht?

“De toenemende digitalisering van de samenleving is een bron van grote vooruitgang, maar er is ook een keerzijde aan het verhaal. Toen het ADIV-jaarverslag afgelopen april voor het eerst verscheen, zei vice-admiraal Wim Robberecht dat het dreigingsniveau sinds de Koude Oorlog nog nooit zo hoog was geweest. Cyberspace is juist een van de krachtigste vectoren voor de verspreiding van dreigingen, omdat het geen grenzen kent en per definitie transversaal is. We zijn getuige van een aanzienlijke toename van pogingen om binnen te dringen in systemen, om nog maar te zwijgen van de explosieve toename van cyberaanvallen op KMO’s en publieke en private structuren. De oprichting van de Cyber Command binnen de ADIV weerspiegelt de noodzaak om dreigingen in de verschillende gebieden van cyberspace te beheersen.”

Welke herinneringen heeft u aan de avond van 19 oktober?

“Het was een erg plechtig en emotioneel moment voor mij. Plechtig omdat de Cyber Command officieel werd geboren, en we zijn ons volledig bewust van de immense verwachtingen van de politieke en militaire autoriteiten. Maar we moeten het tijd geven, want het ontwikkelen van een nieuwe component gebeurt natuurlijk niet van de ene op de andere dag. Het was ook een emotioneel moment, omdat veel van onze partners aanwezig waren om samen met ons de lancering te vieren. Het zal een sterke herinnering blijven.”

In dit verband wordt het woord ‘partnerschap’ vaak gebruikt… Waarom?

“Omdat je op het gebied van cyberverdediging de dreigingen niet alleen het hoofd kunt bieden. De toepassingsgebieden van cyber zijn immens en veel EDT’s (Emerging and Disruptive Technologies) evolueren razendsnel. We moeten onze expertise dus onderhouden en ontwikkelen door middel van een reeks strategische partnerschappen, of dat nu met de academische wereld, het bedrijfsleven of de vrijwilligerssector is. Deze notie van partnerschap is fundamenteel: het is de sleutel tot de ontwikkeling van de component op de korte, middellange en zelfs lange termijn. Onze slogan is niet voor niets ‘Cyber force through Partnerships’.”

Concreet, welke onderzoekspartnerschappen heeft u opgezet?

“We moeten niet alleen onze expertise op allerlei gebieden op peil houden, maar ook anticiperen op technologische en maatschappelijke ontwikkelingen in de komende jaren.”

“Op vlak van onderzoek en ontwikkeling hebben we onze samenwerking met de Koninklijke Militaire School (KMS) versterkt door het ondertekenen van een structureel Memorandum of Understanding voor wederzijdse ondersteuning, om zo de kennis binnen Defensie te verankeren. Als onderdeel van de DIRS (Defence, Industry and Research Strategy) van de minister van Defensie stelt deze overeenkomst ons in staat om tegemoet te komen aan onze operationele behoeften te voldoen en nieuwe capaciteiten te ontwikkelen. Daarnaast dekt deze overeenkomst verschillende gebieden van cyberspace, waaronder 5G en cryptografie. We zullen doorgaan met de ontwikkeling van ons kenniscentrum op het gebied van cryptografie. Tenslotte is de KMS ons ‘bruggenhoofd’ met Belgische en buitenlandse civiele universiteiten.”

Waarom is cryptografie belangrijk voor Defensie?

“Cryptografie is de hoeksteen van cyberveiligheid! Op Defensieniveau zijn alle bestaande en toekomstige communicatie- en wapensystemen gebaseerd op het gebruik van cryptografische sleutels. Dit is met name het geval voor de F-35, de nieuwe gemotoriseerde capaciteit, en de toekomstige mijnenjager.”

“Moderne cryptografie maakt gebruik van geavanceerde technologieën zoals kwantumfysica, waarvoor een zeer hoog expertiseniveau vereist is. Dit is ook de reden waarom we onze krachten bundelen met de afdelingen Communications, Information, Systems and Sensor (CISS) en Wiskunde van de Polytechnische Faculteit van de KMS. Op vlak van cyberbeveiliging kan de opkomst van een kwantumcomputer en zijn formidabele rekenkracht zowel een kans als een bedreiging vormen …”

Wat is uw rol op federaal niveau?

“In lijn met de Nationale Veiligheidsstrategie dragen we bij aan de nationale weerbaarheid en kan de overheid beroep op ons doen in geval van crisis. Er wordt ook regelmatig een beroep op ons gedaan door onze partners zoals de Staatsveiligheid, het Centrum voor Cybersecurity België (CCB), de Federale Politie en het Openbaar Ministerie in het kader van verschillende onderzoeken.”

Worden jullie ook ingeschakeld voor andere opdrachten?

“Ja, maar die zijn niet allemaal openbaar!  Er zijn ook nieuwe strijdtonelen in cyberspace die we moeten ontwikkelen, zoals desinformatie bijvoorbeeld, waarbij we ons richten op invloeden van buitenaf. Sommige buitenlandse mogendheden organiseren ‘fake news’-campagnes met als doel de publieke opinie te polariseren. Of om het verkiezingsproces te verstoren.”

“We hebben dergelijke daden waargenomen tijdens de Brexit en verschillende verkiezingen over de hele wereld. We proberen te voorkomen dat krachten buiten onze samenleving geen verdeeldheid zaaiende kwesties, zoals de oorlog in Oekraïne of het Midden-Oosten, uitbuiten om ons democratisch model te destabiliseren. Dit is een enorme uitdaging, maar binnen de ADIV pakken we dit aan in nauwe samenwerking met onder meer het Crisiscentrum, het Coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse (OCAD), de Kanselarij van de Eerste Minister en de Staatsveiligheid.”

Laten we het nu hebben over rekrutering…

Hoe kunnen we het verschil maken op een arbeidsmarkt die zo krap is als die van de cyberveiligheid?

“We willen ook innoveren op het vlak van menselijk kapitaal. In de eerste plaats voeren we een proactief aanwervingsbeleid. We zoeken de profielen die ons interesseren daar waar ze zich bevinden, en die zitten niet per se in de gekende netwerken van Defensie. Ik denk bijvoorbeeld aan BeCode of de vzw Molengeek, die Microsoft-gecertificeerde cyberbeveiligingscursussen aanbiedt aan minder gekwalificeerde profielen met een hoog potentieel.”

“We organiseren ook evenementen zoals de Cyber Summer School, een soort zomeruniversiteit die jongeren laat kennismaken met de wereld van cyberdefensie en hen tegelijkertijd vertrouwd maakt met de militaire wereld. Op 21 september organiseerden we ook een avond met voorgeselecteerde jongeren om hen kennis te laten maken met de verschillende carrières in cyberdefensie op basis van een ‘speeddate’-presentatie. Tot slot zijn we betrokken bij een hele reeks afstudeerprojecten, proefschriften en doctoraten.”

Is dat genoeg om jongeren te overtuigen?

“Neen, natuurlijk niet. Maar we passen ons aan aan de verwachtingen van jongeren op de arbeidsmarkt. Allereerst willen ze betekenis en diversiteit in hun werk. Deelnemen aan de nationale veerkracht is zinvol. En zoals de nieuwe directeur-generaal Human Resources (DG HR), luitenant-generaal Thierry Esser, onlangs zei, is onze grote troef de diversiteit van beroepen. Dat is zeker het geval bij ons, aangezien meer dan veertig verschillende functieprofielen naast elkaar bestaan! Toegankelijk voor militairen, burgers en reservisten.”

“We zijn op zoek naar wetenschappelijke profielen met een focus op wiskunde en de vele subspecialisaties van cyber, zoals elektromagnetische golven. Maar we zijn ook op zoek naar niet-wetenschappelijke profielen – psychologen, vertalers en geopolitieke analisten.”

“Ten tweede bieden we jongeren een echt ontwikkelings- en integratietraject aan, met een opleidingscatalogus die uniek is in België. Uniek is ook onze specifieke militaire focus op de inlichtingenwereld. En de mogelijkheid om zeer specifieke missies uit te voeren in cyberspace!”

Wat is volgens u het grootste struikelblok bij de werving? De juiste mensen vinden?

“Zeker niet! Ik denk dat het de administratieve processen zijn die niet flexibel zijn en niet zijn aangepast aan de verwachtingen van de jongeren.”

En de grootste uitdaging voor de komende jaren?

“Dat is zeker de werving van personeel. We hebben honderden vacatures te vervullen. Werving is essentieel voor de groei die we nodig hebben om Cyber Command uit te bouwen tot een vijfde component. In feite was Cyber Command een startpunt omdat we ons voortdurend aanpassen aan nieuwe technologieën en nieuwe bedreigingen. De ontwikkeling van de component is dan ook een verhaal zonder einde. En we kunnen zeker niet stoppen …”