In een afgelegen safe house, ergens diep in een crisisgebied, bevindt zich een geïmproviseerde operatiekamer. Vergeet de glimmende apparatuur en strak georganiseerde operatiezalen van een standaard ziekenhuis. Hier draait alles om improviseren, met soms niet meer dan een paar rugzakken vol levensreddende hulpmiddelen. Rob*, chirurg bij het Special Operations Surgical Team (SOST) van Defensie, legt uit: “Wij zijn een chirurgisch team dat in de frontlinie opereert, vóór de traditionele militaire diensten, vaak zo dicht mogelijk bij het conflictgebied.”

Volgens de standaardprocedure krijgt een gewonde militair eerst de basiszorgen voordat hij wordt overgebracht naar goed uitgeruste faciliteiten met geavanceerde medische apparatuur en veel medisch personeel. Een SOST-team werkt echter compleet anders: het staat klaar om binnen het kwartier te kunnen opereren, ongeacht de omstandigheden.

“Ons team bestaat uit zes personen: een chirurg, een operatieverpleegkundige, een anesthesist, een anesthesieverpleegkundige, een operatieassistent en een tactisch teamleider. Die teamleider moet veel ervaring hebben, zowel medisch als tactisch”, legt Rob uit.

Lichtgewicht en hypermobiel

Het contrast met de traditionele militaire gezondheidszorg is enorm. “In een ziekenhuis heb je alles binnen handbereik. Zelfs in een Role 2 staat meer materiaal voor je klaar. Wij werken soms met configuraties van hooguit vijf rugzakken”, verduidelijkt Rob.

“Ons doel is damage control, dat wil zeggen de schade beperken. We doen wat absoluut noodzakelijk is om een leven te redden. Als we bijvoorbeeld een gescheurde long moeten verwijderen, brengen we de patiënt, zodra hij stabiel genoeg is, over naar een beter uitgeruste faciliteit.”

Een strenge selectie

Werken in zo’n team is niet voor iedereen weggelegd. “We selecteren zorgvuldig mensen die fysiek én mentaal geschikt zijn om in een Special Operations Forces (SOF)-omgeving te werken”, vertelt de chirurg.

“Je moet binnen de kortste tijd inzetbaar zijn, vaak midden in een conflictgebied. Het draait niet alleen om spierkracht of uithoudingsvermogen. Het gaat om de zogenaamde SOF-mindset: kun je helder blijven nadenken als alles misgaat? Kun je improviseren bij -20 graden Celsius, wanneer je apparatuur het begeeft of je batterijen leeg zijn? Bij ons bestaat het woord ‘neen’ niet. We moeten altijd een oplossing vinden, zelfs als die verre van perfect is.”

Uit de ziekenhuismuren breken

Voor sommige medici is het werken in een SOST-team precies de uitdaging die ze zoeken. “Ik zie vaak collega’s met jarenlange ziekenhuiservaring die op zoek zijn naar een nieuwe uitdaging”, vertelt Sam*, de anesthesist binnen het SOST-team.

“Bij ons kunnen ze die balans vinden: je blijft je medische expertise inzetten, maar je bent ook fysiek en tactisch actief. Je maakt écht het verschil in levensbedreigende situaties. Ik zou persoonlijk gek worden als ik een hele week opgesloten zou zitten tussen de muren van een ziekenhuis!”

Elke seconde telt

Iedereen binnen het SOST-team heeft zware selectiedagen doorstaan, maar de training stopt daar niet. Het team traint continu, niet alleen intern, maar ook met de eenheden die het ondersteunt, waaronder de Special Forces Group en buitenlandse eenheden. “We leren elkaars sterktes en zwaktes kennen”, vult Rob aan. “Zo zorgen we ervoor dat we klaar zijn voor die ene kritieke minuut waarop elke seconde telt.”

Hoewel het leven van een SOST-medewerker veeleisend is, is het ook enorm bevredigend. Fysieke paraatheid, stressbestendigheid en een onwrikbare drang naar efficiëntie zijn onmisbaar. Maar wanneer het team erin slaagt om onder de meest erbarmelijke omstandigheden een leven te redden, weten ze waarvoor ze het doen.

*Rob en Sam zijn schuilnamen