Op 29 maart 2004 traden de Baltische staten Estland, Letland en Litouwen officieel toe tot de NAVO. Dit gaf het startschot voor de Baltic Air Policing (BAP)- missie, waarbij de geallieerden om beurt de veiligheid van het luchtruim van de drie landen garanderen. België, met haar F-16’s, is het eerste NAVO-lid dat deze rol op zich neemt vanuit de Siauliai-basis in Litouwen. Een grote ceremonie op donderdag 28 maart 2024 markeerde deze verjaardag, waarin de Belgen een hoofdrol speelden.

Momenteel zijn er zo’n 70 militairen van de 10^e Tactische Wing uit Kleine Brogel die met behulp van vier F-16’s en in samenwerking met ondersteunende eenheden, de veiligheid van het Baltische luchtruim garanderen. Tijdens deze 64^e rotatie hebben ze al meer dan 500 vlieguren achter de rug.

De Luchtcomponent is daarmee niet aan haar proefstuk toe. In twintig jaar tijd heeft het deze missie 16 keer uitgevoerd, waarbij het niet alleen een beroep deed op de 10 Tactische Wing, maar ook op de 2^e Tactische Wing uit Florennes.

Bijna 200 onderscheppingen

NAVO-landen moeten hun luchtruim kunnen verdedigen. In de loop der jaren is er een roulatiesysteem opgezet waardoor NAVO-bondgenoten vrijwillig kunnen bijdragen aan luchtpolitiemissies in de drie Baltische staten, die geen gevechtsvliegtuigen hebben.

Vanuit Siauliai onderscheppen de F-16’s vliegtuigen die bijvoorbeeld hun vliegplan niet hebben ingediend of die onaangekondigd de grens oversteken. In geval van alarm moet het vliegtuig in Quick Reaction Alert (QRA)-modus binnen 15 minuten kunnen opstijgen. Op twintig jaar tijd hebben de Belgen bijna 200 echte onderscheppingen uitgevoerd (Alpha Scrambles).

Een versterkt engagement

De eerste Baltic Air Policing-rotaties duurden drie en vanaf 2006 vier maanden. Sinds de annexatie van de Krim door Rusland in 2014 worden ook de luchtmachtbases van Ämari (Estland) en Malbork (Polen) gebruikt om extra surveillancemiddelen in te zetten als onderdeel van de Enhanced Air Policing Mission (EAPM).

Het Belgische engagement is verder versterkt sinds de inval van Rusland in Oekraïne in 2022, in het kader van enhanced Vigilance Activities (eVA).  Tot op heden heeft België deelgenomen aan acht missies in Siauliai, zes in Ämari en twee in Malbork.

Ceremonie met Belgisch tintje

De ceremonie ter gelegenheid van twintig jaar Litouws lidmaatschap van de NAVO had dan ook een Belgisch tintje. Generaal-majoor Harold ‘Harry’ Van Pee was de detachementscommandant in 2004, toen Belgische F-16’s als eerste NAVO-jachtvliegtuigen in het luchtruim van de drie Baltische staten de functie van luchtpolitie op zich namen. Hij is nu commandant van het NATO Combined Air Operations Centre (COAC) in Uedem, Duitsland, dat bevoegd is voor het afkondigen van QRA-alerts.

“Toen wij hier in 2004 aankwamen, was het een echte uitdaging. De NAVO had laattijdig besloten dat we hier een capaciteit moesten opbouwen voor de drie nieuwe NAVO-landen. De landingsbaan zat vol kuilen, er waren geen taxi tracks, geen shelters, geen brandbestrijding, … Ik heb toen een week de tijd gekregen om alles uit de grond te stampen met de hulp van de Litouwse gastnatie”, vertelt de generaal. “Nu is het een moderne NAVO-basis, volledig geconnecteerd en voorzien van alle mogelijke faciliteiten. Het is leuk om te zien dat dit mogelijk is. Het commando en controle-gebeuren zijn nu echt verankerd in de respectieve militaire systemen van de Baltische Staten. Dit is een serieuze verwezenlijking van de NAVO.”

Tijdens de ceremonie overhandigde de huidige detachementscommandant plechtig de NAVO-vlag aan generaal-majoor Van Pee. Van Pee gaf deze vervolgens door aan de Litouwse president Gitanas Nauseda, via de Litouwse Chef Defensie.

Tot slot droegen België en Frankrijk ook plechtig het bevel over aan Spanje en Portugal, die zich voorbereiden om de BAP-missie over te nemen.

De Belgische militairen zijn er trots op het eerste NAVO-lid te zijn dat heeft bijgedragen aan deze missie en twintig jaar later  nog steeds het Belgische engagement demonstreren in Siauliai.