« Be unpredictable » is een regel die ons wordt onderwezen tijdens de lessen tactiek, die velen van ons hebben gevolgd gedurende de eerste jaren van onze loopbaan. Deze regel had tot doel onze creativiteit te stimuleren en oplossingen uit te werken die een tegenstander zouden destabiliseren. Het is een principe dat de Oekraïners zich duidelijk goed eigen hebben gemaakt, als men hun verschillende operaties van de laatste maanden overschouwt. Gerichte acties tegen bruggen, logistieke of commandocentra, meer recent tegen schepen in onderhoud, helikopters of, nog gedurfder, tegen de staf van de Marine in Sebastopol. Het gebruik van innovatieve technologieën, zoals bijvoorbeeld maritieme drones, getuigt niet alleen van hun onverschrokkenheid, maar ook van een verregaande zin voor innovatie. Naast de tactische en operationele doelwitten die hierbij in het vizier worden genomen dwingen deze acties de Russische vijand telkens weer zijn plannen te herzien, zijn dispositief te herorganiseren en zelfs capaciteiten verder van de frontlijn te hergroeperen, zoals blijkt uit de herontplooiing van een deel van de Russische vloot naar Novorossiysk. Deze onvoorspelbaarheid brengt ook enorm veel onzekerheden teweeg voor alle betrokken partijen. Ook al bevindt zich geen van beide oorlogspartijen momenteel in een positie waarin ze haar strategische doelstellingen kan verwezenlijken, is het feit dat dit conflict nog niet zo gauw op korte termijn opgelost raakt het enige wat echt zeker is.

« Expect the unexpected » is een andere regel die ons tijdens diezelfde tactische lessen wordt onderwezen. Deze zet ons ertoe aan na te denken over verschillende scenario’s die een tegenstander zou kunnen toepassen, helpt ons plannen uit te werken om daarop te reageren, verplicht ons te anticiperen op de acties van een tegenstander of vijand. Deze zomer hebben wij dit duidelijk even vergeten, gelet op de algemene verbazing over de staatsgrepen in Niger en Gabon. Ondanks de nauwe banden die wij, Belgische militairen, hadden met onze Nigerese partners, met wie wij in ons ogen dachten sinds 2017 een duurzaam partnerschap te hebben uitgebouwd, hebben wij dit niet echt zien aankomen. Ook al was de aard van de gebeurtenissen in Gabon verschillend, zijn de gevolgen toch wel zeer zwaar geweest. Als rechtstreeks gevolg hiervan werden de operationele plannen en het trainingsprogramma van het Special Operations Regiment (SOR) herzien. Deze veranderingen gaan voor ons personeel gepaard met een zekere, overigens zeer gegronde ontgoocheling, gezien de zware inspanningen die voor de planning werden gedaan. Het vooruitzicht zich te ontplooien en te trainen in een minder bekende, soms exotische omgeving, met alle beschikbare middelen verdwijnt; allesbehalve een aangenaam moment dus. Dergelijke ontgoochelingen maken jammer genoeg soms deel uit van ons beroep en momenteel wordt alles in het werk gesteld om een alternatieve oefening op poten te zetten. Fundamenteler is het de strategie van de westerse wereld ten aanzien van de Sahel en Afrika die herzien moet worden, te meer daar andere mogendheden ondertussen het door de Europeanen gelaten vacuüm opvullen.

Ten aanzien van de catastrofes die de wereld de voorbije maanden hebben getroffen, zal de onvoorspelbaarheid waarschijnlijk deel blijven uitmaken van onze wereld in de toekomst. Voorbeelden hiervan zijn de stortregens die een ravage hebben aangericht in Slovenië en Italië of de aardbevingen in Marokko en in Afghanistan die vernietigende gevolgen hebben gehad, zonder de doorbraak van een stuwdam in Libië te vergeten, die een volledige stad heeft doen verdwijnen. Al die catastrofes, die al dan niet gelinkt zijn aan de gevolgen van klimaatverandering, hebben een rechtstreekse of onrechtstreekse invloed op onze flexibiliteit, beschikbaarheid en onze plannen en programma’s. De Belgische Defensie had, net als bij de aardbeving in Turkije, betrokken kunnen worden bij al die noodsituaties. Zoals haar partners, hield zij zich klaar om eventueel hulp te bieden in die crisisgebieden, aan de zijde van nationale of internationale hulpteams. Sommigen onder ons zijn ongetwijfeld een zekere tijd stand-by gebleven, in afwachting van een bevrijdende GO en in de onzekerheid van een vertrek naar die crisisgebieden.

Deze situaties zijn echter niet volledig nieuw en enkele jaren van opeenvolgende crisissen die ons land heeft doorgemaakt, hebben ons eigen aanpassingsvermogen en onze flexibiliteit zwaar op de proef gesteld. Onze organisatie heeft haar plannen regelmatig moeten herzien om te reageren op de urgentie van het moment, gaande van de terreuraanslagen over de COVID-pandemie tot de oorlog in Oekraïne. Voor sommigen onder ons is de onvoorspelbaarheid van dit soort situaties zelfs een bron van motivatie en er hoeft dan ook niet lang te worden aangedrongen om vrijwilligers voor een onverwachte operationele missie te vinden. Deze conditionering om zich voor te bereiden en om op te treden bij kleine of grote crisissen vormt trouwens de kern van ons beroep en het handelsmerk van onze organisatie. Hoewel onze hoofdopdracht erin bestaat ons voor te bereiden op conventionele militaire missies, moeten wij te allen tijde paraat zijn om op te treden, en dit telkens als de situatie dit vereist. Dat vergt een operationele, capacitaire, organisatorische en individuele veerkracht.

Werken aan de veerkracht van de organisatie behoeft een brede waaier aan capaciteiten, waardoor wij in tal van situaties van lage en hoge intensiteit kunnen optreden. De Strategische Visie en het STAR-plan leggen de te bereiken doelstellingen vast. Desondanks dwingen de recente gebeurtenissen ons om die plannen te laten evolueren en om ze te actualiseren, teneinde daarin de lessen op te nemen die uit de conflicten worden getrokken. De agressie tegen Israël en het conflict dat eruit voortvloeit met alle humanitaire consequenties benadrukken alleen maar de urgentie daarvan. In ruimere zin dwingen ze ons rekening te houden met de evolutie van de wereld en van de veiligheidsomgeving in het algemeen, zonder het karakter van de oorlog te vergeten, die technologischer, robotischer, informationeler en ontwrichtender wordt dan ooit.

Werken aan veerkracht vereist ook degelijke processen en duidelijke procedures, die door hun aanpasbaarheid bruikbaar zijn in alle situaties. Het is onze taak om intern de relevantie van onze processen te herzien, om deze soepeler te maken, om ons soepeler te maken ten aanzien van de evolutie van onze omgeving. Onze betrokkenheid en onze rol tijdens de crisissen van de laatste jaren tonen aan dat de sinds enkele jaren gelegde grondslagen solide zijn.

Zoals ik net heb gezegd: de visie en de plannen zijn belangrijk, de processen en procedures ook.  Laten wij echter nooit vergeten dat ons aanpassingsvermogen, onze flexibiliteit eerst en vooral gebaseerd is op de mentaliteit van ons personeel, namelijk op de ingesteldheid van onze mannen en vrouwen, elk met hun sterktes en zwaktes, maar altijd oplossingsgericht. Dag na dag maken zij het verschil en garanderen zij de flexibiliteit van onze organisatie op lange termijn. De veerkracht van onze organisatie is onlosmakelijk verbonden met de veerkracht van haar personeel. Daarom is het essentieel om de veerkracht van de militairen en burgerpersoneelsleden van Defensie te handhaven en daar waar nodig te versterken, ten behoeve van de organisatie maar ook van haar personeel. Zorgen voor de ontwikkeling van de veerkracht van onze personeelsleden betekent hen de gelegenheid bieden zich te ontwikkelen, zich te ontplooien en vooruitgang te boeken ondanks de ontgoochelingen en beproevingen die eigen zijn aan het leven.

De onvoorspelbaarheid van de wereld is nooit zo tastbaar geweest en dat is wellicht de enige zekerheid die wij momenteel hebben. Te midden van een grondige transformatie moeten wij ons ook voortdurend aanpassen aan de gebeurtenissen. In dat kader worden en zullen wij geconfronteerd worden met dilemma’s, zoals het ondersteunen van Oekraïne door uit onze stocks te putten of het op peil houden en versterken van onze staat van paraatheid om klaar te staan, wanneer het nodig zal zijn, binnen een jaar, vijf jaar, tien jaar, wie zal het zeggen? Ten aanzien van die dilemma’s en onzekerheden moeten wij ons geheel blijven geven in onze missies, met alle opofferingen die dat met zich meebrengt: de talrijke afwezigheden, de onregelmatige werktijden, de veelvuldige mutaties in België of in het buitenland, de periodes van “geografisch celibaat”, zonder de risico’s te vergeten die eigen zijn aan ons beroep. Het zijn stuk voor stuk risico’s van het beroep dat wij uitoefenen in een steeds onvoorspelbaarder en onzeker wordende wereld en waarvoor ons land van ons verwacht dat we altijd paraat zijn. Dat is een realiteit en dat alles maakt de specificiteit van ons beroep bij Defensie uit. Het is soms nuttig om zich dat te herinneren en om dat in herinnering te brengen.