De Chef Defensie heeft het voorwoord van ‘INSIGHT’ geschreven, een zesmaandelijkse publicatie voor de partners van het OCAD.

Op 4 april, daags na de terugtrekking van de Russische troepen uit het noorden van Oekraïne, werd de wereld geconfronteerd met de beelden van de gruwelijkheden in Boetsja, een voorstadje van Kiev. De beelden gingen gepaard met talrijke getuigenissen van burgers en met satellietbeelden die ontegensprekelijk zeer belastend zijn voor de Russische troepen. Toch werden diezelfde beelden door de robuuste propagandamachine van het Russische regime voorgesteld als fake news en “geënsceneerd” door Oekraïne. Enkele dagen later viel een vijftigtal burgerslachtoffers in het treinstation van Kramatorsk. Zeer vlug werden belastende filmpjes verwijderd van de Russische sociale media. Los van de golf van verontwaardiging en afschuw die deze beelden en feiten hebben veroorzaakt, zijn het maar enkele illustraties van de kracht van de Russische informatieoorlog. Het maakt intrinsiek deel uit van de hybride oorlog die Rusland al ettelijke jaren voert tegen het Westen. Het doel bestaat erin twijfel en verdeeldheid te zaaien, en te destabiliseren.

Geschiedenis en heden hebben aangetoond dat het op een efficiënte manier manipuleren van informatie en communicatie een grote impact heeft op het individuele en collectieve perceptievermogen. Sociale media spelen daarbij de rol van katalysator. Het Russische regime heeft zijn vaardigheden in dit domein bijzonder ontwikkeld: ze passen in een doctrine die zich niet beperkt tot het militair-technische aspect. Het is een beproefd concept dat zich in het verleden al heeft geuit onder de vorm van cyberaanvallen, propaganda en desinformatie. Al deze activiteiten gebeuren altijd onder de drempel van wat ’toelaatbaar‘ is om een conflict te vermijden, met de bijkomende moeilijkheid om de attributie ervan vast te leggen.

Westerse landen, en België in het bijzonder, zijn hiervan niet gespaard gebleven. We denken dan aan operaties om de uitkomst van verkiezingen te beïnvloeden, de desinformatiecampagnes rond de Brexit, of het instrumentaliseren van het ongenoegen rond de COVID-19 maatregelen. De bedoeling is uiteindelijk om een deel van de bevolking helemaal te doordringen van een verhaal – een narrative – en de maatschappelijke polarisering in de hand te werken. Recuperatie door extremistische groeperingen kan nog meer olie op het vuur gooien en die polarisering nog meer doen toenemen.

Informatie- en communicatietechnologieën hebben onze wereld ingrijpend veranderd. Het is een uiterst complexe en snel evoluerende omgeving, waarin een brede waaier aan actoren opereert om percepties te beïnvloeden en objectieven te verwezenlijken. Om dit tegen te gaan, is strategische communicatie onontbeerlijk. Alle federale actoren moeten zich kunnen inschrijven in een structureel federaal StratCom-proces, dat enerzijds proactief de Belgische strategische objectieven en waarden in binnen- en buitenland ondersteunt, maar dat anderzijds ook de mogelijkheid biedt om potentieel negatieve tendensen en desinformatiecampagnes te identificeren en zo nodig te reageren.

De aanzet hiertoe is gegeven. Het huidige Information Warfare heeft het mandaat om foreign information manipulation & interferences te monitoren, analyseren en rapporteren. Daarnaast wordt er in België momenteel een Taskforce StratCom in plaats gesteld, met coördinatie door het OCAD en in nauwe samenwerking met Defensie en Buitenlandse Zaken, aangevuld met de steun van andere federale overheidsdiensten. Deze Taskforce zal de impact van de oorlog in Oekraïne monitoren en de nodige communicatieadviezen voorstellen vanuit een veiligheidsoptiek. Op termijn moet deze Taskforce de ontwikkeling van een structureel federaal StratCom-proces faciliteren en ons land beter wapenen om in het informatiedomein zijn beschermende rol te spelen.

Geconfronteerd met deze nieuwe, interstatelijke dreiging, hoeft het niet te verwonderen dat deze uitgave van Insight een internationale insteek heeft, ook buiten het kader van de Oekraïnecrisis. Daarnaast blijven polarisering en radicalisering een gevaar voor onze samenleving. Vandaar ook de focus op dit thema, in het post-COVID-19 tijdperk.

Een derde dossier handelt over de nog steeds bestaande problematiek van radicalisering, extremisme en terrorisme in de penitentiaire wereld. Een breed spectrum aan onderwerpen dus, dat eens te meer de noodzaak tot goede samenwerking en coördinatie tussen alle betrokken diensten benadrukt.